Człowiek, podejmując decyzje, kieruje się głównie swoimi emocjami, stąd zdolność ich odpowiedniego wykorzystania jest bardzo ważna. Brak umiejętności panowania nad swoimi emocjami powoduje u nas nagromadzenie się hormonów stresu odpowiedzialnych między innymi za stres, złość czy panikę. W konsekwencji pogarsza się nasza pamięć i koncentracja oraz wzrasta ryzyko popełnienia błędu. Co robić, aby nie doprowadzić do takiej sytuacji? Zacznijmy od początku, czyli kilka słów o funkcjach, jakie pełnią emocje.
Emocje są nam potrzebne!
Emocje spełniają trzy istotne role w funkcjonowaniu człowieka.
Po pierwsze, wskazują nam na ważność wydarzeń, które się wokół nas dzieją. Inaczej mówiąc, stanowią dla nas źródło wiedzy. Na ich podstawie formułujemy także oceny i podejmujemy decyzje. Jest to tak zwana funkcja informacyjna emocji.
Po drugie, emocje mobilizują nasze zasoby, skłaniając nas do aktywności. Dzięki funkcji energetyzującej emocji podejmujemy działanie zgodnie z emocjonalną interpretacją sytuacji. Brak odczuwanych emocji jest przyczyną stanu apatii, w którym człowiek jest niezdolny do działania.
Po trzecie, nasze emocje, poprzez sygnały niewerbalne (np. mimikę), informują również otoczenie o naszych stanach i potrzebach, co ułatwia nam porozumienie z innymi ludźmi i budowanie efektywnej współpracy. Jesteśmy także bardziej uważni na potrzeby innych ludzi. Wiemy, kiedy nasza pomoc jest potrzebna, zatem funkcja komunikacyjna emocji umożliwia nam także pomaganie innym.
Warto pamiętać, że tylko akceptacja wszystkich emocji, zarówno tych przyjemnych, jak i nieprzyjemnych, umożliwia nam skorzystanie z wartości, jakie niosą.
Czym jest zatem inteligencja emocjonalna?
Jest to umiejętność rozpoznania własnych (oraz innych) uczuć, zarządzania nimi, a nawet zdolność motywowania się. Osoba inteligentna emocjonalnie umie także powiązać emocje z określonymi sytuacjami, wie, w jaki sposób dochodzi do rozwoju stanów emocjonalnych oraz rozumie emocje złożone, nawet rozbieżne. Inteligencja emocjonalna jest składową różnych kompetencji, takich jak:
- Samoświadomość, czyli świadomość na temat swoich uczuć i odpowiednie ich wykorzystanie w podejmowaniu decyzji. Dzięki temu dokonujemy też realistycznej oceny swoich zdolności i wierzymy w nie.
- Samoregulacja, która zakłada opanowanie emocji, ale też szybki powrót do początkowego stanu emocjonalnego po wystąpieniu kłopotliwej dla nas sytuacji. Jest to też zdolność odłożenia „nagrody” na później, co ma ułatwić nam osiągnięcie ustalonego przez nas celu.
- Motywacja oznacza konsekwentne zmierzanie do celu (mimo porażek), który został przez nas ustalony zgodnie z naszymi preferencjami. Dzięki motywacji podejmujemy również inicjatywę w doskonaleniu się.
- Empatia rozumiana jako zdolność do identyfikacji uczuć innych ludzi oraz umiejętność spojrzenia na sprawę z ich punktu widzenia. Inaczej mówiąc, sprowadza się ona do „wejścia w buty drugiego człowieka”. Empatia jest jedną z kluczowych kompetencji ułatwiających nam utrzymanie relacji z drugim człowiekiem. Któż nie lubi wiedzieć, że w naszym otoczeniu jest osoba, która się o nas troszczy?
- Umiejętności społeczne. Kategoria ta zakłada bardzo szeroki wachlarz umiejętności, jakimi może dysponować człowiek począwszy od zdolności opanowania emocji w kontaktach międzyludzkich przez zdolność rozpoznawania sytuacji społecznych i sieci powiązań kończąc na bezkonfliktowym podtrzymywaniu więzi z innymi ludźmi oraz wykorzystywaniu tych zdolności do współpracy czy pracy zespołowej.
Szefie, rozwijaj swoją inteligencję emocjonalną!
To, jak się zachowujemy, w mniejszym lub większym stopniu wpływa na ludzi, którzy znajdują się w naszym otoczeniu. Dając dobry przykład nie tylko pokazujesz swoją wiedzę i umiejętności, dzięki czemu jesteś lepiej postrzegany przez innych, ale także zachęcasz do postępowania w podobny sposób. Dobry szef rozwija swoich podwładnych, bo wie, że organizację tworzą właśnie oni, zaś ich wiedza i umiejętności bezpośrednio przekładają się na tworzony wspólnie sukces. Jaki to ma związek z inteligencją emocjonalną podwładnych? Otóż badania nad tym zagadnieniem pokazały, że poziom inteligencji emocjonalnej uczestników wpływa na skuteczność zespołu podczas realizacji zadania, podnosząc go. Badani osiągnęli sukces dzięki umiejętności kontrolowania emocji oraz właściwego ich wyrażania. Elementy te umożliwiły członkom zespołu skupienie uwagi na zadaniu, nie zaś na rozwiązywaniu problemów pojawiających się w trakcie pracy.
Od czego zatem zacząć?
Jeśli chcesz zmienić świat, zacznij od siebie, a świat zmieni się dla Ciebie.
Nawiązując do powyższej wypowiedzi – najlepiej od siebie. Rozwijając swoją inteligencję emocjonalną niezbędna jest samoświadomość pogłębiana przez namysł i odwagę. Odpowiedzi na poniższe pytania dostarczą Ci informacji, jak reagujesz na ludzi i wydarzenia w swoim życiu i staną się one podstawą do dalszej pracy.
- W jaki sposób dokonuję oceny?
W odpowiedzi na to pytanie pomoże Ci rozpoczynanie swojej wypowiedzi od zwrotu: „Myślę, że…”. W ten sposób odpowiesz sobie na pytanie, co myślisz na dany temat oraz potwierdzisz swoją ocenę.
- Co czuję w danej sytuacji?
Dzięki temu zdobędziesz umiejętność rozróżniania informacji pochodzących z zewnątrz od ocen. Zwracaj uwagę na gesty, mimikę, postawę ciała zarówno swoją, jak i innych ludzi. Wykorzystuj wszystkie swoje zmysły: wzrok, słuch, dotyk, smak, węch.
- Czym jest dla mnie odczuwana emocja?
Zwracaj uwagę na oznaki fizyczne i zachowania, które towarzyszą emocjom. Skurcze żołądka mogą oznaczać zdenerwowanie, a odprężenie podczas rozmowy – swobodę, jaką odczuwasz w kontakcie z drugą osobą. Zaciskanie pięści z kolei może być oznaką złości, zaś uśmiech oznaką zadowolenia. Do wychwycenia tych informacji potrzebna jest jednak nasza uważność.
- Co zamierzam?
Zaufaj swoim reakcjom i uczuciom oraz skorzystaj z informacji, jakie za sobą niosą. W ten sposób dotrzesz do intencji swojego działania. Skoro podejmujesz jakieś działanie, to znaczy, że jest ono dla Ciebie ważne, przynosi korzyści i zadowolenie. Jeśli jednak towarzyszą Ci odmienne odczucia, zastanów się, z jakiego powodu jesteś w to zaangażowany? Jaka intencja temu towarzyszy? Ostatnie, ale nie mniej ważne: bądź uczciwy w stosunku do siebie. Czy Twoim zachowaniem nie kierują ukryte intencje i motywy? Podejmujesz zadanie dla siebie i swojego zadowolenia, czy dla kogoś innego, by „zadowolić” drugą stronę? Zachęcam do refleksji, gdyż odpowiedzi na te pytania dostarczą Ci też informacji, czy to miejsce, w którym teraz jesteś, jest na pewno TWOIM miejscem.
- Jakie są moje działania?
Śledź swoje działania i zwróć uwagę na ich efekt. Czy rozmawiając, utrzymujesz kontakt wzrokowy? Jeśli nie, to czemu nie? Jaki to przynosi rezultat? albo Czy słuchając drugiej osoby, naprawdę ją słyszysz czy układasz sobie w głowie listę zadań do zrobienia? Jeśli to drugie, to co uniemożliwia Ci skupienie uwagi na rozmówcy?
Kilka ciekawostek na koniec:
- Rozwój inteligencji emocjonalnej wzrasta z wiekiem, co wynika ze zdobywanej wiedzy i doświadczeń.
- Osoby wyrażające swoje emocje są bardziej empatyczne i mniej narażone na depresję.
- Wgląd do emocji ożywia wspomnienia.
Każda emocja niesie za sobą informację, stąd nie tłummy ich, nie lekceważmy, ale też nie przeceniajmy. Nauczmy się jednak panować nad nimi, aby nas wspierały, a nie ograniczały. Jest to najwyższy poziom, jaki można osiągnąć w kontekście inteligencji emocjonalnej.
